Centreren van je klei op de Pottenbakkersschijf: De Ultieme Gids

Het centreren van klei op een pottenbakkersschijf is een van de meest cruciale vaardigheden die elke pottenbakker moet beheersen. Goed centreren legt de basis voor al je keramische creaties en zorgt ervoor dat je stukken symmetrisch en evenwichtig zijn. In deze blog bespreken we waarom centreren zo belangrijk is, hoe je het onder de knie kunt krijgen, en delen we tips voor beginners en gevorderden.

Waarom Is Centreren Belangrijk?

1. Stabiliteit en Symmetrie: Als je klei niet goed gecentreerd is, zal je pot of vaas scheef en onevenwichtig zijn. Dit maakt het moeilijk om gelijkmatige wanden te trekken en leidt vaak tot mislukte stukken. Aangezien je schijf rond gaat, is het fijn als de klei dit ook doet - anders wordt het een zooitje.

2. Efficiëntie: Goed centreren bespaart tijd en energie tijdens het draaien. Als je klei al in het midden zit, kun je je concentreren op het vormgeven zonder te veel correcties te hoeven maken. In het begin duurt het centreren misschien iets langer, maar ook hier geldt ‘oefening baart kunst’.

3. Basis voor Complexere Vormen: Centreren is de basis van elke pottenbakkerssessie. Zonder een goed gecentreerde basis wordt het veel moeilijker om complexe en grotere vormen te creëren.

Hoe Klei te Centreren

1. Voorbereiding van de Klei: Begin met het kneden van je klei om luchtbellen te verwijderen. Dit maakt de klei soepeler en gemakkelijker te centreren. Je kunt gebruik maken van een makkelijkere vorm van kneden genaamd de Ramshoofd techniek. Hier maak je een soort schedel van een ram uit de klei door een bepaalde manier van rollen, een goed voorbeeld hiervan is deze video. Deze techniek leer ik je ook in mijn basis workshop pottenbakkersschijf en is de meest toegankelijke techniek. Een meer gevorderde techniek is de Spiraal techniek. Hier masseer je de klei in een spiraal, zoals gedemonstreerd in deze video. In mijn gevorderden workshop leer ik je deze techniek.

2. Positie en Techniek: Plaats de klei stevig in het midden van je pottenbakkersschijf, het is belangrijk dat zowel je klei als schijf niet nat is, zo voorkom je dat je homp er af glijdt bij het aanzetten van je wiel. Zet de schijf aan en gebruik je handen om de klei naar het midden te duwen terwijl deze draait. Houd je ellebogen tegen je zij voor stabiliteit. Als je je knieën aan weerskanten van de schijf hebt, ten hoogte van het centrum van de schijf, zit je heel stabiel. Wanneer je hierbij voorover leunt met je bovenlichaam boven het centrum en daarbij je non-dominante arm in je lichaam ankert, kan de klei nergens meer heen.

De positie verschilt voor links of rechtshandigen. Als je rechtshandig bent, moet de schijf tegen de klok in draaien. Je kunt dit makkelijk testen door je handen op de schijf te leggen, als de schijf met de linker vingertoppen meedraait staat hij dus niet goed. Ik leg de posities en techniek uit voor rechtshandigen, mocht je linkshandig zijn, moet je wiel met de klok mee draaien en doe je precies het tegenovergestelde met je handen als dat ik hier uitleg.

Zodra je klei zit vastgezogen door het met een klein beetje power op je schijf te gooien, kun je je schijf op vol gas zetten. Heb je je homp niet helemaal in het midden gegooid? Geen probleem, dit ga je oplossen met het centreren. Heb je je homp helemaal niet in het midden van je schijf gegooid? Pak of snij je homp eraf en mik/gooi opnieuw.

Als je klei eenmaal vast zit en enigszins in het centrum van de schijf is belandt, maak dan je handen goed nat. Je kunt voor het gemak ook de klei even dopen met wat water van je handen, of met een natte spons.

• Gebruik je Linkerhand: Plaats je linkerhand aan de zijkant van de klei, gebruik je pink en ringvinger om de basis te ondersteunen, terwijl je met je duim en wijsvinger de bovenkant geleidelijk naar het midden duwt. Je kunt hierbij een strakke palm gebruiken, die je vanuit ongeveer half zes op de schijf naar de klei massa toe drukt. Probeer niet je arm tegen de klei te duwen, maar juist de massa van je lichaam in de strijd te gooien. Omdat je linkerarm een anker heeft in je buik of lies, heb je veel meer macht over de klei. Dit is al helemaal broodnodig bij het centreren van hompen boven de 600 gram.

• Gebruik je Rechterhand: Plaats je rechterhand aan de bovenkant van de klei en druk deze naar beneden terwijl je de zijkant ondersteunt met je linkerhand. Gebruik de zijkant van je linkerhand van onder je pink tot je pols en positioneer deze over het centrum van de klei. Het meeste resultaat haal je uit je linkerhand welke de kleimassa centrisch maakt. Met je rechterhand zorg je voor een vlakke en aangedrukte bovenkant. Je doel is om een centrische puck vorm te maken, voor de basisvormen zoals een cilinder, kopje of kleine kom.

Tip: de wisselwerking tussen je linker- en rechterhand is geven en nemen. Als je hard drukt met links, dan komt de klei omhoog. Als je deze dus tegenhoudt met veel kracht van je rechterhand, gebeurt er niks. Zorg dus dat de druk tussen je twee handen toeneemt en afneemt. Bijvoorbeeld: harder drukken met links (70% van je kracht), laat dan de bovendruk met rechts wat los (naar 30%). En vice versa.

3. Conische Vorm Maken: Druk de klei omhoog in een kegelvorm. Dit helpt om de klei beter te centreren en eventuele luchtbellen te verwijderen. Druk de kegel vervolgens weer naar beneden en herhaal dit proces enkele keren. Voor kleinere hoeveelheden klei (bijvoorbeeld 200/300 gram) is dit lastiger, maar ook minder nodig. Bovendien, bij een goede voorbereiding (zie 1. Voorbereiding van de klei), zijn er weinig tot geen luchtbellen in je klei over.

4. Controleer de Centrering: Zodra de klei stabiel aanvoelt en niet meer beweegt, is je klei gecentreerd. Controleer dit door je handen lichtjes op de klei te houden. Als je handen gelijkmatig ronddraaien zonder schokken, is de klei goed gecentreerd. Is het lastig zichtbaar? Gebruik dan de toppen van je wijsvingers en leg deze op kwart voor negen en kwart over drie tegen de klei aan. Als je vingers niet bewegen, is je klei goed gecentreerd.

Tip: als je lang doorgaat met centreren, raak je steeds meer klei kwijt. Soms kun je de keuze maken om niet voor de perfecte centrering te gaan, maar nog wel met je originele volume van de homp verder te kunnen.

Tips voor Succesvol Centreren

• Oefen Regelmatig: Centreren vereist oefening. Blijf geduldig en oefen regelmatig om je techniek te verfijnen. Ik heb in het begin heel veel geoefend met het wedgen/walsen van de klei (ergo de voorbereiding), om vervolgens aan een stuk door te oefenen met centreren. Wil je jezelf hier meer in uitdagen? Centreer je homp en sla er eens een deuk in. Zo kun je leren creatieve oplossingen te verzinnen als je werkstuk een andere vorm aanneemt.

• Gebruik genoeg Water: Houd de klei vochtig tijdens het centreren om te voorkomen dat je handen aan de klei blijven kleven. Wees niet bang om in het begin een waterfestijn te maken. Hoe beter je gevoel wordt voor de klei, hoe minder water je nodig hebt om te centreren en draaien. Als de klei of je handen droog zijn dan gaan ze tegen elkaar aan schuren en wordt alles lastiger.

• Luister naar je Lichaam: Het centreren kan fysiek intensief zijn. Zorg ervoor dat je comfortabel zit en je lichaam niet te veel belast. Als je hele droge of stugge klei hebt, kun je er ook voor kiezen deze opnieuw nat te maken en weer te drogen. Mocht je zwakke gewrichten hebben, kun je ook overwegen met poederklei te gaan werken. Deze klei kun je zelf aanmengen, met gewenste hoeveelheden chamotte, en is een stuk soepeler van aard.

Conclusie

Het centreren van klei op je pottenbakkersschijf is een fundamentele vaardigheid die je met geduld en oefening kunt beheersen. Door de juiste technieken te gebruiken en regelmatig te oefenen, leg je een solide basis voor al je toekomstige keramische projecten. Of je nu een beginner bent of al wat ervaring hebt, deze gids helpt je om je pottenbakkersvaardigheden te verbeteren en je creativiteit de vrije loop te laten.

Wil je meer informatie of pointers voor je techniek? Boek dan een workshop op mijn homepagina.